Türk Macar Dostluk Derneği

Macaristan’ın Eger şehrinde bulunan Türk-Macar Kardeşliği Hatıra Parkı’nda yer alan ve heykeltraş Beata Rostás tarafından yapılarak 2014 yılında yerine yerleştirilen Evliya Çelebi’ye ait heykel 8 Ağustos 2020 Cumatesi günü erken saatlerde bir grup genç tarafından tahrip edildi. 16. yüzyılda yaşamış ünlü seyyâhın dünyadaki iki heykelinden biri olma özelliğine sahip bu eserin kim veya kimler tarafından hangi amaçla tahrip edildiğine yönelik kamera kayıtları incelenmiş ve Eğri Emniyet Müdürlüğü tarafından derhal tahkikat başlatılmıştır.

Elim hadise iki ülke kamuoyunda infial yaratmış, sosyal medyada heykeltraşa destek mesajları iletilmiş; bu olayın iki millet arasındaki kardeşliği bozamayacağına yönelik temenniler dile getirilerek saldırı kınanmıştır. Heykelin açılışını yapan dönemin Budapeşte Büyükelçisi Emekli Büyükelçi Şakir Fakılı’nın görüşleri şöyle:

“Çok üzüldüm. Heykelin açılış töreninde bulunmuştum. Türk-Macar Kardeşlik Parkı da aynı gün açılmıştı. O günden beri acaba bizde de bir Evliya Çelebi heykeli var mıdır diye merak etmişimdir. O zamanlar Hacettepe’de yontu eğitimi gören değerli sanatçı Beata, törende konuşmaların çevirmenliğini de yapmıştı. Beata umarım yeni bir Evliya Çelebi daha yaratır, dostluğumuza katkıda bulunur. Eger’in Türk-Macar Dostluğunda önemli bir yeri vardır.

Eger’de bir Fahri Konsolosluk açmak için çok uğraşmıştım.

Dileğim, sevgili Macar halkıyla dostluğumuzun ebedi olması, bu tür olaylardan etkilenmemesidir.

Bu vesileyle Macar dostlarıma selam ve sevgilerimi yineliyorum.”

Bu konuya ilişkin olarak, Eğri Belediye Başkanı Ádám Mirkóczki, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Budapeşte Büyükelçiliğimiz İkinci Kâtibi Nuray Tekden başkanlığındaki bir heyeti 11 Ağustos 2020 Pazartesi günü makamında kabul ederek heyete bilgi vermiştir. Başkan, bu menfur saldırının siyasî veya nefret amacı taşımadığını, sorumsuzca oyun oynayan bir grup gencin münferit bir eylemleri sonucu gerçekleştiğinin tespit edildiğini ifade etmiştir. Şehrin Emniyet Müdürü József Kovács da bunu kanıtlarla doğrulamıştır.

Başkan, tahrip edilen eserin yerine yine heykeltraş Rostás tarafından Belediye’nin yardımlarıyla bronz ve seramikten daha sağlam bir heykelin yapılarak yerine yerleştirileceğini Türk heyetine ve kamuoyuna ilan etmiştir.

Türk-Macar Dostluk Derneği olarak menfur saldırıyı kınıyor; hızlıca harekete geçerek olayı aydınlatan Macar yetkililere şükranlarımızı sunuyor, heykeltraşa da geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz.

Fotoğraflar: http://egriugyek.hu/ ; https://www.facebook.com/mirkoczki.adam/

Doç. Dr. Yücel Namal’ın editörlüğünde titiz bir çalışmanın ürünü olan ve Türk-Macar ilişkileri üzerine çalışan Türk ve Macar akademisyenleri bir araya getiren “Türk-Macar İlişkilerinin İzinde 20 Yıl Prof. Dr. Melek Çolak Armağanı” isimli kitap Kitabevi Yayınları’ndan piyasaya çıkmıştır. Bu vesileyle hocalarımızı ve eserde emeği geçenleri tebrik ediyor, çalışmalarında başarılar diliyoruz.

Başkanımız Tosun Saral, Macarların “Sevr”i Trianon Antlaşması’nın Yüzüncü Yıldönümü’ne ilişkin olarak Macar halkına hitaben şu mesajı yayınlamıştır:

“Atatürk’ün de ifade ettiği üzere ‘bir milletin büyüklüğü coğrafî yüzölçümüyle değil, yüreğinin soyluluğu ve ülküsünün yüksekliğiyle ölçülür.’ Bu sözden hareketle, bu kederli yıldönümünde asil Macar milletinin duygularını paylaşır; geleceğin Türk ve Macar milletlerine, bölge halklarına ve tüm insanlığa güzellikler getirmesini temenni ederim.

İsmail Tosun Saral, Türk-Macar Dostluk Derneği Başkanı, Ankara,
4 Haziran 2020.”

a Török-Magyar Baráti Társaság elnöke, Ismail Tosun Saral küldött üzenetet a “magyar nemzethez. Miként Atatürk fogalmazott, ‘egy nemzet nagyságát nem földrajzi területével, hanem szívének nemességével és ideáljának magasságával mérik’. Ezen megállapításból kiindulva osztozom a nemes magyar nép érzelmeiben e bús évfordulón, és remélem, hogy a jövő a török és a magyar nemzet, a térség népei, és az egész emberiség számára szép időket hoz.”

Tarihî Macar Krallığı’nın bölünmesine sebep olan ve günümüzde de geçerliliğini koruyan Trianon Barış Antlaşması bundan tam yüz yıl önce 4 Haziran 1920 tarihinde imzalandı. Macarlar için Birinci Dünya Savaşı’nı noktalayan bu antlaşma Macar kamuoyunda büyük bir infial yarattı. Antlaşma ile sahip olduğu toprakların üçte ikisini kaybeden Macarların elinde bugün sahip oldukları topraklar kaldı.

Birinci Dünya Savaşı’na Almanya, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan’ın yanında katılan Avusturya-Macaristan savaştan mağlup olarak ayrıldı. Ateşkes hükümleri uyarınca Macar ordusu kendi sınırlarına çekilmek, elindeki silahları ve uçakları teslim etmek zorunda kaldı; donanması lağvedildi. Savaşın ardından dünya barışını tesis etmek üzere Paris’te bir konferans toplandı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bölünmesiyle Yugoslavya ve Çekoslovakya gibi küçük bağımsız devletler yaratıldı. Antlaşma yapılırken ABD Başkanı Wilson’un self determinasyon (bir bölgede egemenliğin çoğunluğu oluşturan unsura verilmesine yönelik bir halk oylaması) ilkesi göz ardı edilerek Macarların yoğunlukta yaşadığı bölgeler Macaristan’ın komşuları arasında paylaşıldı: Macaristan’ın güneyindeki Voyvodina bölgesi Yugoslavya’ya, kuzey Macaristan Çekoslovakya’ya, tarihî Transilvanya (Erdel) bölgesi ise Romanya’ya verildi. Macaristan’ın denizle olan bağlantısı kesildi; Avrupa’nın ortasına hapsedilerek etrafı tarihsel mücadele içinde olduğu rakipleriyle çevrelendi.

Osmanlı Devleti’nin 10 Ağustos 1920 tarihinde imzaladığı Sevr Barış Antlaşması ile Trianon Antlaşması’nın yapılış amacı ve maddeleri açısından benzeşen yönleri bulunmakla beraber aralarındaki fark daha belirgindir: Trianon yürürlüğe girerken, Sevr ölü doğmuş bir antlaşma olarak kaldı; Türk milleti bu antlaşmaya karşı direndi. Bu sebepten ötürü, Macar kamuoyunda Mustafa Kemal Paşa önderliğinde Anadolu’da başlayan Millî Mücadele ilgiyle takip edildi. Türkler de adaletsiz bir antlaşma olduğunu düşündükleri Trianon’un yıkıcı etkilerinden mahvolan Macar milletinin yanında oldular: Atatürk, 1923 yılında Macar Meclisi’nde okunan telgrafında “Doğruluk, metanet ve nefisten fedakârlık zafere ulaştırır. Orada, Tuna kıyısında acı çeken kardeş halkın geleceğine inanıyor ve güveniyoruz. Ümitsiz olmayınız; zira gelecek, arzu ve imanı olana vaat olunmuştur” dedi. Yine 1933 yılında kendisini ziyaret eden Macar heyetine hitaben yaptığı konuşmada bir milletin büyüklüğünün arazisi ve nüfusuyla değil; medeniyeti, kültürü ve yüksek nitelikleriyle ölçüldüğünü söyleyerek Macar milletini övdü.

İki savaş arasındaki dönemde kaybettiği toprakları yeniden elde etmek için yoğun bir siyasî, askerî ve kültürel mücadeleye giren Macarlar, 1930’lu yıllarda sırtını dayadığı Nazi Almanyası ile iyi ilişkiler geliştirerek bu amacına kısa süre de olsa ulaşmayı başardı. Birinci ve İkinci Viyana Tahkimleri ile kaybettiği toprakları yeniden elde etmelerine rağmen İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda Sovyet ordusunun Macaristan’a girmesiyle sonuçlanan savaşın sonunda yapılan düzenlemeyle tekrar Trianon ile belirlenen mevcut sınırlarına çekilmek zorunda kaldılar.

Yapılan güncel bir kamuoyu araştırmasına göre halkın yüzde 85’i bu antlaşmayı Macar milletinin başına gelmiş en büyük felaket olarak nitelendirmektedir. Günümüzde Macaristan’da Trianon için yürüyüşler ve anma etkinlikleri düzenlenmekte; antlaşma neticesinde kaybedilen toprakları sembolize eden anıtlar dikilmekte, konuyla ilgili belgeseller ve sinema filmleri çekilmekte, antlaşmanın anısı milletin nezdinde canlı tutulmaya çalışılmaktadır. Basında Macaristan’ın yurtdışında yaşayan Macar azınlıkların durumunun iyileştirilmesine yönelik taleplerinden ötürü komşularıyla sıklıkla sorunlar yaşadığına ilişkin haberler çıkmaktadır. Başta Romanya olmak üzere komşu ülkeler Slovakya ve Sırbistan, Macar hükümetini kendi içişlerine karışmakla eleştirmektedir.